SEHİV - TİLAVET - ŞÜKÜR SECDESİ

   Sehiv Secdesi Nedir?

Sehiv secdesi, bir namazın kusurlu kılınması hâlinde, bu kusuru düzeltmek maksadı ile, namazın sonunda yapılan secdedir. Kusur genellikle namazda farzın te'hiri, vâciblerden birinin unutularak yapılmaması (terki), yahut sonraya bırakılması (te'hiri), yahut da vaktinden önce yapılması (takdimi) suretiyle ortaya çıkar.

Namaz içinde bu yanlışlıklar hatırlanırsa namaz sonunda sehiv secdesi yapılır. Sehiv secdeleri vâcibdir.

   Sehiv Secdesinin Yapılışı Nasıldır?

Son oturuşta Tehıyyât okunduktan sonra, imam olan kimse sadece sağ tarafına, yalnız kılan ise iki tarafına da selâm verir ve hemen ardından Allahü Ekber diyerek 2 defa secdeye varır. İkinci secdeden sonra doğrulup oturur ve yeniden Tehıyyâtı, salâvat ve duaları okuyarak selâm verir. Böylece sehiv secdesi yerine getirilmiş olur.

Namaz kılan kimse şayet selâm verdikten sonra yanıldığını hatırlarsa, yönünü kıbleden çevirmemiş ve henüz konuşmamış ise, sehiv secdesini yapabilir. Fakat yerinden kalkmış, yönünü kıbleden çevirmiş veya konuşmuş ise, artık sehiv secdesi yapamaz. Namaz sahihtir, ancak sehiv secdesi yapılmadığı için sevabı noksandır.

Vâciblerden biri, kasden terkedilirse namazı iade etmek gerekir. Sehiv secdesi yapmak kâfi gelmez.

* Sehiv secdesi yapan imama iktida sahihtir.

   Sehiv Secdesini Gerektiren Haller:

Sehiv secdesini gerektirici hallerden bâzıları şunlardır:

1 - Fâtiha'dan sonra zamm-ı sûre okumadan rükû'a gitmek.

Rükû'da iken hatırlarsa, doğrulup sûreyi okur, sonra tekrar rükû'a gider. Namazın sonunda da sehiv secdesi yapar.

2 - Unutarak Fâtiha'yı iki kere okumak.

3 - Vitir namazlarının tekbir ve kunut duasını unutmak.

Rükû'da iken hatırlasa, doğrulup kunut okumaz. Sonunda sehiv secdesini yapmakla yetinir.

4 - Dört rek'atlı namazlarda, iki rek'at kıldıktan sonra oturmayı unutarak üçüncü rek'ata kalkmak, yani, ilk oturuşu terketmek.

Bu durumda bakılır:

Eğer namazı kılan kişi tamamen kalkmış veya kalkmaya daha yakın bir durumda ise, oturmaz; namazı bitirip sonunda sehiv secdesi yapar. Eğer oturmaya daha yakın bir halde ise, oturur; sonunda da sehiv secdesi yapmaz. Tam kalktıktan sonra oturmak ise, namazı bozar.

5 - Birinci oturuşta Tehıyyât'ı okuduktan sonra hemen kalkmayıp salâvatları ve duaları okumak yahut da bir rükün edâ edecek kadar gecikmek.

Bu durumda eğer salâvattan okunan kısım bir cümle teşkil eder ise (Allahümme salli alâ Muhammedin demek gibi) namazın sonunda sehiv secdesi yapılır. Fakat okunan kısım bir cümle teşkil etmemişse, sehiv secdesine gerek yoktur.

6 - Dört rek'atlı farz namazlarda, son rek'atta oturmaksızın beşinci rek'ata kalkılacak olsa, beşinci rek'atın kıyam, kırâet ve rükû'u tamamlanıp secdeye gidilmedikçe, dönüp tekrar oturulur. Tehıyyâtdan sonra selâm verilip sehiv secdesi yapılır. Çünkü bu durumda farz olan son oturuş te'hire uğramıştır.

Fakat beşinci rek'at için secde yapılmış olursa, bu namaz nâfileye döner. Artık buna bir rek'at daha ilâve ederek, 6 rek'atlık bir nâfile namazı kılınmış olur. Dolayısıyla sehiv secdesi de gerekmez.

7 - Dört rek'atlı bir farz namazın son ka'desinde teşehhüd miktarı oturduktan sonra kalkan kimse, hemen oturup selâm verir. Tekrar Tehıyyat okumasına gerek yoktur. Hâtta oturmadan ayakta bile selâm verebilir. Zira farz olan oturuşu yapmıştır. Yalnız ayakta selâm vermekle sünneti terketmiş olur. Sonunda ayrıca sehiv secdesi de lâzımdır. Çünkü selâm te'hire uğramıştır.

8 - İmama sonradan yetişen kimse, kendi kıldığı rek'atlar içinde hatâ yaparsa, o hatâsı için sehiv secdesi yapar.

9 - İmamın, açıktan okuması vâcib olan yerlerde gizli; gizli okuması vâcib olan yerlerde de açık okuması... Meselâ öğle namazında Fâtiha ve zamm-ı sûreyi sesli okuması, akşam namazında da içinden okuması gibi.

Namazdaki tesbih ve tekbirlerin cehren okunması, sehiv secdesini icab ettirmez.

10 - Namaz içinde Fâtiha okunduktan sonra hangi âyet veya sûreyi okuyacağı bir müddet tefekkür edilse, sehiv secdesi icab eder. Çünkü vâcib te'hire uğramıştır.

11 - Ta'dîl-i erkânın terki, sehiv secdesini gerektirir.

12 - Namazda sehiv secdesini icab eden birkaç hatâdan dolayı tek sehiv secdesi yeterlidir.

Sehiv secdesinde, iki secde ile Tehıyyât'ı okumak ve selâm vermek vâcibdir. Tehıyyât'dan sonraki salâvat ve dualar ve secdedeki tekbirler ve tesbihler ise sünnettir.

* Bir namaz içinde, o namazın rek'atları sayısında şüphe etmek, namaz kılan kimse vesveseli biri değilse, kılınan namazı iptâl eder. Yeniden kılmak gerekir. Nitekim vakit varken, namazı kılıp kılmadığında tereddüd eden de o namazı kılar. Namazı tamamladıktan sonra rek'at sayısında şüpheye itibar yoktur. Ancak noksan kıldığını kesin olarak anlarsa namazı yeniden kılar.

   Tilâvet Secdesi Nedir?

Kur'ân-ı Kerîm'de bâzı secde âyetleri vardır ki, bunlardan birini okuyan veya dinleyen kimseye secde etmek vâcib olur. Kur'ân-ı Kerîm'de secde âyetleri 14 yerdedir.

   Yapılışı Nasıldır?

Tilâvet secdesi niyetiyle eller kaldırılmaksızın Allahü Ekber denilerek secdeye varılır. Secdede üç kere Sübhâne rabbiye'l-a'lâ veya bir kere Sübhâne Rabbinâ in kâne va'dü rabbinâ le-mef'ûlâ (*) denir. Sonra Allahü Ekber denerek secdeden kalkılır.

Tilâvet secdesinin tek rüknü vardır o da Allah Teâlâ'yı ta'zim, O'na karşı tevazu' ve secdeden kaçınanlara muhalefet etmek için alnını yere koymaktır.

Tilâvet secdesine ayaktan inilmesi, secdeden kalkarken ayağa kadar kalkılması ve ayağa kalkarken

Gufrâneke rabbenâ ve ileykelmasîr (**) denilmesi müstehabdır. Secdeye inerken ve kalkarken alınan tekbirler de müstehabdır. Vâcib olan, sadece alnı yere koyup secde etmektir.

   Tilâvet Secdesi Kimlere Vâcibdir?

Okuyan kimse mânasını anlamasa, duyan kimse dinlemek kasdı ile duymasa bile, yine secde vâcib olur.

Secde âyetinin Türkçe veya Farsca meâlini okumak da secdeyi vâcib kılar.

Hayız-nifas hâlindeki kadına tilâvet secdesi lâzım gelmez.

Teyp ve plâktan dinlenen âyetler, aks-i seda (yankı) hükmünde olduğu için sehiv secdesi vâcib olmaz. Amma secde yapılsa daha güzeldir. Radyo ve televizyondan naklen yanında ise secde âyeti okunacak olsa, dinleyene secde vâcib olur. Zira bu, aks-i seda değil, nakl-i sedadır.

   Namazda Tilâvet Secdesi Nasıl Yapılır?

Namazda okunan secde âyetinden sonra, hemen secdeye varılır, sonra kalkılarak kırâete devam edilir. Fakat secde âyetinden sonra üç âyet geçmeden rükû'a gidilirse ve bu rükû'a gidişte tilâvet secdesi de niyet edilirse, rükû', tilâvet secdesi yerine de geçer. Rek'atın sonunda yapılan secde ise, tilâvet secdesine ister niyet edilsin isterse edilmesin tilâvet secdesi yerine kâim olur. Bu bakımdan imamın bir karışıklığa meydan vermemek için kırâetin ortasında secdeye gitmek yerine, secde âyetinden hemen sonra veya en fazla iki âyet daha okuyarak rükû'a ve secdeye gitmesi daha uygundur. Secde âyetinin ardından üç veya daha fazla âyet okuyacağı takdirde, tilâvet secdesi, secde âyeti okunur okunmaz derhal yapılıp tekrar kıyâma kalkılması, kırâete bundan sonra devam edilmesi vâcib olur. Bu durumda namazın rükû' ve secdesiyle tilâvet secdesi sâkıt olmaz.

Secde âyeti hecelenerek okunacak olursa veya sadece yazılsa veyahut telâffuz edilmeden sadece yazısına bakılsa, secde lâzım gelmez. Bir secde âyetinin ekserisi okunmadan da secde yapılması gerekmez.

Bir mecliste bir secde âyeti birkaç defa okunup tekrar edilse, bunun için tek tilâvet secdesi kâfidir. Fakat ayrı ayrı secde âyetleri okunsa veya aynı secde âyeti başka başka meclislerde okunsa, herbiri için ayrı ayrı secde etmek vâcib olur.

   Secde Âyetlerinin Bulunduğu Sûreler Hangileridir?

1 - A'raf sûresi - 206

2 - Ra'd Sûresi - 15

3 - Nahl sûresi - 49

4 - İsrâ sûresi - 107

5 - Meryem sûresi - 58

6 - Hacc sûresi - 18

7 - Fürkan sûresi - 60

8 - Neml sûresi - 25

9 - Secde sûresi - 15

10 - Sâd sûresi - 24

11 - Fussılet sûresi - 38

12 - Necm sûresi - 62

13 - İnşikak sûresi - 21

14 - Alâk sûresi - 19

   Tilâvet Secdesinin Kazası Olur mu?

Secde âyeti okunur okunmaz hemen tilâvet secdesi yapılması gerekmez. Bu secde daha sonra da yapılabilir. Yine edâ olur kaza olmaz. Fakat zaruret olmadıkça te'hiri, tenzîhen mekruhtur.

Secde âyeti okununca hemen secde etmek mümkün olmadığı takdirde, okuyan ve dinleyenlerin:

Semi'nâ ve eta'nâ ğufrâneke rabbenâ ve ileyke'l-masîr (*) demeleri müstehabdır.

Şükür Secdesi Nasıl yapılır?

 Bir nimete kavuşmaktan dolayı veya bir musibet ve sıkıntının zâil olmasından ötürü, dileyen tıpkı tilâvet secdesinde olduğu gibi secdeye gidebilir. Buna şükür secdesi denir. Şükür secdesi müstehabdır. Resûl-i Ekrem Efendimiz ve ashâbı, zaman zaman yapmışlardır. Meselâ Rasûlüllah Efendimiz, Ebu Cehl'in kesik başını görünce, 5 kere şükür secdesine kapanmışlardır.